آزمایشگاه پیوند

Testosterone : Free and Total (تستوسترون تام و آزد)

کاربرد
اطلاعات بالینی
مقادیر نرمال
تفسیر
هشدار ها
رفرانس ها

آزمون سطح دوم جایگزین برای افزایش یا کاهش مشکوک در تستوسترون فعال فیزیولوژیکی:
ارزیابی وضعیت آندروژن در موارد مشکوک یا شناخته شده ناهنجاری های اتصالی گلوبولین متصل شونده به هورمون جنسی.
ارزیابی عملکرد تستوسترون در گردش خون در پسران در ابتدای بلوغ و مردان مسن.
ارزیابی عملکرد تستوسترون در گردش خون در زنان با علائم یا علائم هیپرآندروژنیسم ، اما سطح تستوسترون تام (Total) طبیعی.
پایش تستوسترون درمانی یا آنتی آندروژن درمانی در مردان مسن و زنان.

تستوسترون اصلی ترین هورمون آندروژنیک است. این هورمون مسئول تکامل دستگاه تناسلی خارجی مردان و خصوصیات جنسی ثانویه است. در زنان ، نقش اصلی آن به عنوان پیش ساز استروژن است. در هر دو جنس نیز تأثیرات آنابولیک دارد و بر رفتار تأثیر می گذارد.
در مردان ، تستوسترون توسط سلولهای لیدیگ بیضه و تا حدودی توسط قشر آدرنال ترشح می شود. در زنان قبل از یائسگی ، تخمدان ها منبع اصلی تستوسترون هستند و از طریق غدد فوق کلیوی و بافت های محیطی نیز به مقدار جزئی تولید می گردد. پس از یائسگی ، تولید تستوسترون تخمدان به طور قابل توجهی کاهش می یابد. تولید تستوسترون در بیضه ها و تخمدان ها از طریق بازخورد هیپوفیز - غدد جنسی شامل هورمون لوتئین ساز (LH) و به میزان کمتری ، اینهیبین ها و اکتیوین ها تنظیم می شود.
بیشتر تستوسترون در گردش خون به گلوبولین متصل به هورمون جنسی (SHBG) متصل است ، که در مردان ، گلوبولین متصل به تستوسترون نیز نامیده می شود. کسری کمتر به آلبومین متصل می شود و بخش کوچکی به عنوان هورمون آزاد وجود دارد.در گذشته ، تنها فرم آزاد تستوسترون به عنوان ماده فعال بیولوژیکی تصور می شد. با این حال ، تستوسترون اتصال ضعیفی به آلبومین دارد و به آسانی در بستر مویرگی جدا می شود ، بنابراین به راحتی برای جذب بافتی در دسترس قرار می گیرد. لذا تمام تستوسترون های غیر متصل SHBG بدن نیز فرم فعال زیستی محسوب می شوند. در دوران کودکی ، تولید بیش از حد تستوسترون باعث بلوغ زودرس در پسران و ایجاد خصوصیات مردانه در دختران می شود. در زنان بزرگسال ، تولید بیش از حد تستوسترون به پرمویی ، آکنه ، الیگو آمنوره یا ناباروری منجر می شود. افزایش تستوسترون خفیف تا متوسط معمولاً در مردان بدون علامت است اما می تواند علائم ناراحت کننده ای را در زنان ایجاد کند. دلایل دقیق افزایش خفیف تا متوسط تستوسترون اغلب مبهم است. دلایل عمده افزایش قابل توجه تستوسترون شامل شرایط ژنتیکی (به عنوان مثال ، هایپرپلازی مادرزادی آدرنال) ، تومورهای فوق کلیوی ، بیضه و تخمدان و سو مصرف تستوسترون یا گنادوتروفین توسط ورزشکاران است.
کاهش تستوسترون در زنان علائم ظریفی ایجاد می کند. این علائم ممکن است شامل کاهش میل جنسی و تغییرات خلقی غیر اختصاصی باشد. در مردان ، منجر به درجات جزئی یا کامل هیپوگنادیسم می شود. این ویژگی با تغییر در خصوصیات جنسی ثانویه مرد و عملکرد تولید مثل مشخص می شود. علت آن نارسایی اولیه یا ثانویه / ثالثیه (هیپوفیز / هیپوتالاموس) بیضه است. در مردان بالغ نیز کاهش متوسط اما تدریجی تولید تستوسترون از دهه های چهارم تا ششم زندگی وجود دارد. از آنجا که این امر با افزایش همزمان سطح SHBG همراه است ، ممکن است تستوسترون موجود زیستی (فرم فعال تستوسترون) به میزان قابل توجهی نسبت به تستوسترون تام کاهش یابد و باعث علائم غیر اختصاصی مشابه علائم مشاهده شده در زنان با کمبود تستوسترون شود. با این حال ، هایپوگنادیسم شدید ، متعاقب پیری به تنهایی ، نادر است.
اندازه گیری تستوسترون تام اغلب برای تشخیص کافی است ، به خصوص اگر با اندازه گیری LH و هورمون تحریک کننده فولیکول(FSH)همراه باشد. با این حال ، ممکن است این آزمایشات برای تشخیص ناهنجاری های خفیف هموستاز تستوسترون کافی نباشد ، به خصوص اگر ناهنجاری در عملکرد یا سطح SHBG وجود داشته باشد. در این شرایط اندازه گیری تستوسترون آزاد (Free Testosterone) یا تستوسترون موجود در دسترس (bioavailable testosterone)(فرم فعال بیولوژیک) توصیه می شود. محاسبه و اندازه گیری bioavailable testosterone روش ترجیحی است.

بسته به نوع کیت و روش انجام آزمایش مقادیر مرجع می تواند متفاوت باشد.
تستوسترون آزاد :
مردان
کودکان :
کمتر از یک سال (نوزادان ) :
1تا 15 روز : 0.20-3.10 ng/dL*
16 روز تا یک سال : مقادیر به تدریج در نوزاد (0.20-3.10 ng/dL*) به سطح قبل از بلوغ کاهش می یابد.
*Citation: J Clin Endocrinol Metab 1973;36(6):1132-1142
1- 8 سال : < 0.04-0.11 ng/dL
9 سال : < 0.04-0.45 ng/dL
10 سال : < 0.04-1.26 ng/dL
11 سال : < 0.04-5.52 ng/dL
12 سال : < 0.04-9.28 ng/dL
13 سال : < 0.04-12.6 ng/dL
14 سال : 0.48-15.3 ng/dL
15 سال : 1.62-17.7 ng/dL
16 سال : 2.93-19.5 ng/dL
17 سال : 4.28-20.9 ng/dL
18 سال : 5.40-21.8 ng/dL
19 سال : 5.36-21.2 ng/dL
بزرگسالان :
20 تا کمتر از 25 سال : 5.25-20.7 ng/dL
25 تا کمتر از 30 سال : 5.05-19.8 ng/dL
30 تا کمتر از 35 سال : 4.85-19.0 ng/dL
35 تا کمتر از 40 سال : 4.65-18.1 ng/dL
40 تا کمتر از 45 سال : 4.46-17.1 ng/dL
45 تا کمتر از 50 سال : 4.26-16.4 ng/dL
50 تا کمتر از 55 سال : 4.06-15.6 ng/dL
55 تا کمتر از 60 سال : 3.87-14.7 ng/dL
60 تا کمتر از 65 سال : 3.67-13.9 ng/dL
65 تا کمتر از 70 سال : 3.47-13.0 ng/dL
70 تا کمتر از 75 سال : 3.28-12.2 ng/dL
75 تا کمتر از 80 سال : 3.08-11.3 ng/dL
80 تا کمتر از 85 سال : 2.88-10.5 ng/dL
85 تا کمتر از 90 سال : 2.69-9.61 ng/dL
90 تا کمتر از 95 سال : 2.49-8.76 ng/dL
بزرگتر و مساوی 95 سال : 2.29-7.91 ng/dL
زنان
کودکان :
کمتر از یک سال (نوزادان ) :
1تا 15 روز : 0.06-0.25 ng/dL*
16 روز تا یک سال : مقادیر به تدریج در نوزاد (0.06-0.25 ng/dL*) به سطح قبل از بلوغ کاهش می یابد.
*Citation: J Clin Endocrinol Metab 1973;36(6):1132-1142
1 تا 4 سال : < 0.04 ng/dL
5 سال : < 0.04-0.07 ng/dL
6 سال : < 0.04-0.14 ng/dL
7 سال : < 0.04-0.23 ng/dL
8 سال : < 0.04-0.34 ng/dL
9 سال : < 0.04-0.46 ng/dL
10 سال : < 0.04-0.59 ng/dL
11 سال : < 0.04-0.72 ng/dL
12 سال : < 0.04-0.84 ng/dL
13 سال : < 0.04-0.96 ng/dL
14 سال : < 0.04-1.06 ng/dL
15 تا 18 سال : < 0.04-1.09 ng/dL
19 سال : 0.06-1.08 ng/dL
بزرگسالان :
20 تا کمتر از 25 سال : 0.06-1.08 ng/dL
25 تا کمتر از 30 سال : 0.06-1.06 ng/dL
30 تا کمتر از 35 سال : 0.06-1.03 ng/dL
35 تا کمتر از 40 سال : 0.06-1.00 ng/dL
40 تا کمتر از 45 سال : 0.06-0.98 ng/dL
45 تا کمتر از 50 سال : 0.06-0.95 ng/dL
50 تا کمتر از 55 سال : 0.06-0.92 ng/dL
55 تا کمتر از 60 سال : 0.06-0.90 ng/dL
60 تا کمتر از 65 سال : 0.06-0.87 ng/dL
65 تا کمتر از 70 سال : 0.06-0.84 ng/dL
70 تا کمتر از 75 سال : 0.06-0.82 ng/dL
75 تا کمتر از 80 سال : 0.06-0.79 ng/dL
80 تا کمتر از 85 سال : 0.06-0.76 ng/dL
85 تا کمتر از 90 سال : 0.06-0.73 ng/dL
90 تا کمتر از 95 سال : 0.06-0.71 ng/dL
بزرگتر و مساوی 95 سال : 0.06-0.68 ng/dL
مقادیر طبیعی تستوسترون تام :
مردان :
0 تا 5 ماه : 75-400 ng/dL
6 ماه تا 9 سال : < 7-20 ng/dL
10 تا 11 سال : < 7-130 ng/dL
12 تا 13 سال : < 7-800 ng/dL
14 سال : < 7-1,200 ng/dL
15 تا 16 سال : 100-1,200 ng/dL
17 تا 18 سال : 300-1,200 ng/dL
بزرگتر و مساوی 19 سال : 240-950 ng/dL
زنان :
0 تا 5 ماه : 20-80 ng/dL
6 ماه تا 9 سال : < 7-20 ng/dL
10 تا 11 سال : < 7-44 ng/dL
12 تا 16 سال : < 7-75 ng/dL
17 تا 18 سال : 20-75 ng/dL
بزرگتر و مساوی 19 سال : 8-60 ng/dL

تستوسترون کل و تفسیر کلی ناهنجاری های تستوسترون:
در بیماران مذکر :
کاهش سطح تستوسترون نشان دهنده هایپوگنادیسم جزئی یا کامل است. سطح تستوسترون سرم معمولاً کمتر از حد مرجع است. علت آن نارسایی اولیه یا ثانویه / ثالثیه (هیپوفیز / هیپوتالاموس) بیضه است.
نارسایی اولیه بیضه با افزایش سطح هورمون های LH و FSH و کاهش سطح تستوسترون تام ، فراهمی زیستی (bioavailable) و فرم آزاد تستوسترون همراه است. علل عبارتند از:
-دلایل ژنتیکی (به عنوان مثال ، سندرم کلاینفلتر ، مردان XXY).
- علل رشد (به عنوان مثال : ناهنجاری ارثی بیضه).
- تروما بیضه (ضربه) یا ایسکمی (به عنوان مثال ، پیچ خوردگی بیضه ، اشکال جراحی در حین عمل فتق).
- عفونت (به عنوان مثال ، اوریون)
- بیماری های خودایمنی (به عنوان مثال ، نارسایی درون ریز چند غددی خود ایمنی).
- اختلالات متابولیکی (به عنوان مثال ، هموکروماتوز ، نارسایی کبدی).
-ارکیدکتومی(حذف یک یاهر دو بیضه با عمل جراحی).
هیپوگنادیسم ثانویه / ثالثیه ، همچنین به عنوان هیپوگنادیسم هیپوگنادوتروفیک شناخته می شود که در آن سطح تستوسترون پایین و سطح LH و FSH کم ، یا به طور نامناسب "طبیعی" است. علل عبارتند از:
- اختلالات ارثی یا تکاملی هیپوتالاموس و هیپوفیز (به عنوان مثال ، سندرم کالمن ، افت فشار خون مادرزادی.
-تومورهای هیپوفیز یا هیپوتالاموس
-هیپرپرولاکتینمی (افزایش سطح پرولاکتین خون) به هر علتی.
-سوء تغذیه یا ورزش بیش از حد.
-تابش پرتو به جمجه (Cranial irradiation)
-ترومای (ضربه به ) سر
-داروهای پزشکی یا روان گردان (به عنوان مثال ، استروژن ها ، آنالوگهای هورمون آزاد کننده گنادوتروپین [GnRH] ، کانابیس ها).
افزایش سطح تستوسترون:
-در پسران قبل از بلوغ ، افزایش سطح تستوسترون در بلوغ زودرس دیده می شود. برای تعیین علل بلوغ زودرس ، انجام آزمایش بیشتر لازم است.
-در مردان بزرگسال ، اگر سطح تستوسترون بیش از 50 درصد از حد بالایی مقدار طبیعی عبور کند ، ممکن است به تومورهای بیضه یا غده فوق کلیه یا سوءاستفاده از آندروژن شک شود.
پایش درمان جایگزین تستوسترون:
هدف از درمان نرمال شدن تستوسترون و LH سرم است. در طول آماده سازی برای درمان با depot-testosterone ، سطح تستوسترون سرم هنوز باید در حد طبیعی باشد ، در حالی که سطح پیک (بالا) نباید به طور قابل توجهی بالاتر از حد طبیعی بزرگسالان جوان باشد.
پایش درمان ضد آندروژن:
هدف معمولاً سرکوب سطح تستوسترون تا سطح عقیمی یا کمتر (بیش از 25٪ مقدار محدوده مرجع پایین) است.
در بیماران زن:
کاهش سطح تستوسترون ممکن است در نارسایی اولیه یا ثانویه تخمدان ، مشابه وضعیت در مردان ، در کنار تغییرات برجسته تر در سطح هورمون های زنان ، مشاهده شود. در اکثر زنان مبتلا به اوئوفرکتومی (حذف یک یا هر دو تخمدان با جراحی ) میزان تستوسترون کاهش چشمگیری دارد.
افزایش سطح تستوسترون در موارد زیر دیده می شود:
-هیپرپلازی مادرزادی آدرنال: انواع غیر کلاسیک (خفیف) ممکن است در دوران کودکی ظاهر نشود اما در دوران بلوغ یا بعد از آن وجود داشته باشد. علاوه بر تستوسترون ، چندین آندروژن یا پیش ساز آندروژن دیگر مانند 17-هیدروکسی پروژسترون (17-OHPG / 17-Hydroxyprogesterone) افزایش می یابد ، که اغلب به میزان بیشتری از تستوسترون هستند.
-دختران قبل از بلوغ: مشابه مردان ، اما در سطوح پایین تر.افزایش سطح تستوسترون در بلوغ زودرس دیده می شود.
-نئوپلاسم تخمدان یا غده فوق کلیه: مقادیر بالای استروژن نیز ممکن است مشاهده شود و LH و FSH کم یا "طبیعی" است. نئوپلاسم های تخمدانی یا فوق کلیوی تولید کننده تستوسترون اغلب مقادیر کلی تستوسترون را بالاتر از 200 ng / dL تولید می کنند.
سندرم تخمدان پلی کیستیک: هیرسوتیسم ، آکنه ، اختلالات قاعدگی ، مقاومت به انسولین و اغلب چاقی ، بخشی از این سندرم است. سطح کل تستوسترون ممکن است طبیعی یا ملایم افزایش یافته و به طور غیرمعمول بالای 200 نانوگرم در دسی لیتر باشد.
پایش درمان جایگزین تستوسترون:

اثر جایگزینی تستوسترون در زنان تحت مطالعه است. در صورت استفاده ، سطح کل تستوسترون باید همیشه در حد طبیعی زنان باشد. سطح تستوسترون موجود در دسترس یا آزاد نیز باید کنترل شود تا از درمان بیش از حد جلوگیری شود.
پایش درمان ضد آندروژن:
همانطور که در سندرم تخمدان پلی کیستیک دیده می شود ، درمان ضد آندروژنی معمولاً در مدیریت هایپرآندروژنیسم خفیف تا متوسط "ایدیوپاتیک" زنان انجام می شود.
سطح تستوسترون تام یک دستورالعمل نسبتاً خام برای درمان است و می تواند گمراه کننده باشد. بنابراین ، برای اطمینان از کفایت درمان ، باید تستوسترون موجود در دسترس یا آزاد نیز کنترل شود. با این حال ، هیچ نقطه پایان بیوشیمیایی مورد توافق جهانی وجود ندارد و نقطه پایان درمان اولیه ، پاسخ بالینی است.
تستوسترون آزاد :
معمولاً سطح تستوسترون موجود در دسترس و آزاد با سطح تام تستوسترون موازی است. با این حال ، تعدادی از شرایط و داروها برای افزایش یا کاهش غلظت گلوبولین متصل شونده به هورمون جنسی (SHBG) شناخته شده اند که ممکن است باعث تغییر غلظت تستوسترون شوند بدون اینکه لزوماً بر غلظت تستوسترون موجود در دسترس یا آزاد تأثیر بگذارند ، یا بالعکس.
-درمان با کورتیکواستروئیدها و استروئیدهای جنسی (به خصوص استروژن کونژوگه خوراکی) می تواند منجر به تغییر در سطح SHBG و در دسترس بودن محل های اتصال استروئیدهای جنسی در SHBG شود. این ممکن است تشخیص ناهنجاریهای ظریف تستوسترون را دشوار کند.
- ناهنجاری های ارثی در اتصال SHBG
-بیماری کبد و بیماری شدید سیستمیک
-در پسران بالغ و مردان بزرگسال ، کاهش ملایم تستوسترون تام بدون ناهنجاری LH می تواند با تاخیر در بلوغ یا افت قند خون خفیف همراه باشد. در این حالت ، اندازه گیری های تستوسترون موجود در دسترس یا آزاد ، نسبت به تعیین سطح تستوسترون تام شاخص های بهتری برای کاهش قند خون خفیف هستند.
-در سندرم تخمدان پلی کیستیک و شرایط مرتبط ، اغلب مقاومت به انسولین قابل توجهی وجود دارد که با سطوح پایین SHBG همراه است. در نتیجه ، سطح تستوسترون موجود در دسترس یا آزاد ممکن است به طور قابل توجهی افزایش یابد.
تستوسترون موجود در دسترس معمولاً آزمایش ارجح است ، زیرا تستوسترون فعال زیستی کامل را منعکس می کند ، به ویژه در مردان مسن.
مردان مسن نه تنها دارای سطح SHBG بالا هستند ، بلکه ممکن است به دلیل بیماری های همزمان، سطح آلبومین نیز متفاوت باشد.

سطح تستوسترون در صبح زود در افراد جوان مرد ، به طور متوسط 50٪ بیشتر مقادیر بعد ازظهر است. مقادیر مرجع با استفاده از نمونه های جمع آوری شده در صبح تعیین شده است.
سطح تستوسترون می تواند بین روزهای مختلف ، و حتی گاهی اوقات با سرعت بیشتری ، در نوسان باشد. برای ارزیابی وضعیت آندروژن می بایست بیش از یک اندازه گیری واحد انجام شود.
پایین بودن محدوده مرجع طبیعی تستوسترون تام در افراد قبل از بلوغ هنوز مشخص نشده است.در حالی که می توان از تستوسترون آزاد برای همان منظور اندازه گیری تستوسترون در دسترس (bioavailable testosterone)استفاده کرد اما تعیین سطح تستوسترون در دسترس ممکن است نسبت به فرم آزاد تستوسترون در بیشتر موارد ارجح باشد.

1. Manni A, Pardridge WM, Cefalu W, et al: Bioavailability of albumin-bound testosterone. J Clin Endocrinol Metab. 1985 Oct;61(4):705-10
2. New MI, Josso N: Disorders of gonadal differentiation and congenital adrenal hyperplasia. Endocrinol Metab Clin North Am. 1988 Jun;17(2):339-366
3. Morley JE, Perry HM III: Androgen deficiency in aging men: Role of testosterone replacement therapy. J Lab Clin Med. 2000 May;135(5):370-378
4. Sizonenko PC, Paunier L: Hormonal changes in puberty III: Correlation of plasma dehydroepiandrosterone, testosterone, FSH and LH with stages of puberty and bone age in normal boys and girls and in patients with Addison's disease or hypogonadism or with premature or late adrenarche. J Clin Endocrinol Metab. 1975 Nov;41(5):894-904
5. Goudas VT, Dumesic DA: Polycystic ovary syndrome. Endocrinol Metab Clin North Am. 1997 Dec;26(4):893-912
6. Braunstein GD: Androgen insufficiency in women: Summary of critical issues. Fertil Steril. 2002 Apr;77 Suppl 4:S94-99
7. Juul A, Skakkebaek NE: Androgens and the aging male. Hum Reprod Update. 2002 Sep-Oct;8(5):423-433
8. Hackbarth JS, Hoyne JB, Grebe SK, Singh RJ: Accuracy of calculated free testosterone differs between equations and depends on gender and SHBG concentration. Steroids. 2011 Jan;76(1-2):48-55
9. Goldman AL, Bhasin S, Wu FCW, et al: A reappraisal of testosterone’s binding in circulation: Physiological and clinical implications. Endocr Rev. 2017 Aug;38(4):302-324