آزمایشگاه پیوند

Glucose-6-Phosphate Dehydrogenase Enzyme Activity (G6PD)

کاربرد
اطلاعات بالینی
مقادیر طبیعی
تفسیر نتایج
هشدارها
منابع

روش سریع برای ارزیابی فعالیت آنزیم G6PD قبل از شروع درمان با داروهایی که باعث ایجاد همولیز در افراد با کمبود G6PD می شوند.
ارزیابی افرادیکه دچار دوره های حاد و یا مزمن کم خونیِ همولیتیکِ غیراسفروسیتیک با آزمایش کومبز مستقیم منفی می شوند.

روش انجام آزمایش :
Kinetic Spectrophotometry

نمونه مورد نیاز :
نمونه خون کامل در ضدانعقاد EDTA

کم خونی همولیتیک می تواند ناشی از نقص در آنزیم های گلبول قرمز باشد. شایعترین نقص آنزیمی شناخته شده در گلبول های قرمز نقص آنزیم G6PD می باشد. این آنزیم در مسیر هگزوزمنوفسفات و در تولید NADPH نقش دارد. از آنجا که گلبول های قرمز فاقد سیکل اسیدسیتریک هستند، تولید NADPH از مسیر هگزوزمنوفسفات نقش بسیار مهمی در محافظت در برابر استرس اکسیداتیو در این سلول ها دارد.
در شرایط طبیعی 2% از NADPH تولید شده مورد استفاده مجدد قرار می گیرد و درحدود 98% مابقی برای محافظت در برابر استرس های اکسداتیو ذخیره می گردد. بیش از 400 نوع مختلف از آنزیم G6PD تا کنون شناسایی شده است و بسته به نوع این آنزیم، علائم بالینی و نتایج آزمایشگاهی در افراد مختلف ممکن است متفاوت باشد. بنابراین براساس میزان فعالیت آنزیم در فرد و دوره های بالینی بروز علائم (حاد یا مزمن)، بیماران با نقص آنزیم G6PD به 5 دسته مختلف تقسیم بندی می شوند.
Class I : نقص شدید همراه با کم خونی همولیتیک مزمن
Class II : نقص شدید همراه با کم خونی همولیتیک حاد (سطح آنزیم %10 >)
Class III : نقص متوسط همراه با دوره های کم خونی همولیتیک حاد (سطح آنزیم %10-60)
Class IV : طبیعی با سطح فعالیت آنزیم 60-150 درصد
Class V : افزایش فعالیت آنزیم بدون علائم بالینی شناخته شده (سطح آنزیم 150% <)
ژن مربوط به آنزیم G6PD بر روی کروموزوم X قرار گرفته است بنابراین نقص آنزیم G6PD یک اختلال وابسته به جنس می باشد. اغلب افراد مبتلا به نقص آنزیم G6PD در شرایط طبیعی فاقد علائم بالینی می باشند و زمانیکه با یک عامل تحریک کننده اکسیداتیو مواجه می شوند علائم کم خونی حاد همولیتیک را از خود بروز می دهند. علائم بالینی می تواند به صورت زردی نوزادی و یا همولیز شدید پس از مصرف برخی داروها ( ضدمالاریا، سولفونامیدها، نیتروفورانتوئین و ... )، همولیز شدید همراه با برخی عفونت ها (هپاتیت و CMV) و یا خوردن دانه باقلا باشند.
همولیز و زردی بین 72-24 ساعت پس از تحریک شروع می شود و با هموگلوبینوری و ادرار تیره همراه است. کم خونی تا یک هفته شدیدتر می شود و تا 10 روز پس از توقف همولیز، شروع به بهبودی می کند. بزرگی طحال، سنگ کیسه صفرا و زردی های عود کننده جزو سایر علائم بالینی بیماری می باشد.
از آنجا که این بیماری یک بیماری وابسته به جنس است ابتلا در مردان شدیدتر می باشد اما زنانی که بصورت هموزیگوت نقص G6PD دارند نیز می توانند علائم بیماری از خود نشان دهند. زنان هتروزیگوت (ناقل) می توانند بصورت بدون علائم باشند و یا به دلیل پدیدۀ موزائیسم (mosaicism/lyonization) می توانند با کم خونی شدید همراه باشند.
استفاده از برخی از داروها بویژه داروهای Rasburicase , Chloroquine , Hydroxychloroquine در افراد مبتلا به آنزیم G6PD با عوارض بسیار شدیدی همراه است بنابراین بررسی وضعیت فرد از لحاظ نقص آنزیم G6PD بسیار حائز اهمیت می باشد.
به دلیل محدودیت هایی که در آزمایشات ژنتیکی وجود دارد بررسی فعالیت آنزیم G6PD یک روش ارجح می باشد. هرچند که فعالیت این آنزیم ممکن است تحت تأثیر مواردی مانند تزریق خون، رتیکولوسیتوز، شمارش بالای گلبول سفید قرار بگیرد. درچنین شرایطی ممکن است نیاز به انجام آزمایشات ژنتیکی وجود داشته باشد.

مقادیر طبیعی ممکن است بر اساس نوع کیت و روش آزمایش متفاوت باشد.
Deficient: <= 2.0 IU/gr Hb
Borderline : 2.0 - 6.5 IU/gr Hb
Normal : >= 6.5 IU/gr Hb

سطح فعالیت آنزیمی کمتراز 10% نشان دهندۀ نوع I و II نقص آنزیمی می باشد که بسته به دوره های مزمن (Class I) و حاد (Class II) همولیز از یکدیگر جدا می شوند.
سطح فعالیت آنزیمی بین 10-60 درصد نشان دهندۀ نقص آنزیمی نوع III می باشد.
سطح فعالیت آنزیمی بیش از 60 درصد بعنوان سطح مناسب و کافی از آنزیم در نظر گرفته می شود و در افراد طبیعی و زنان ناقل و هم چنین نقص آنزیمی نوع IV مشاهده می شود.

در طی حمله های همولیتیک ممکن است سطح فعالیت G6PD برای هفته ها طبیعی باقی بماند که این امر به دلیل ورود مقادیر زیادی گلبول های قرمز جوان به گردش خون می باشد.
رتیکولوسیتوز به هر دلیلی که باشد می تواند سبب نتایج طبیعی کاذب شود. درچنین حالتی مقایسه فعالیت آنزیم G6PD با فعالیت سایر آنزیم های گلبول قرمز می تواند در تفسیر نتایج کمک کننده باشد.
تزریق خون اخیر می تواند باعث ایجاد نتایج کاذب شود.
شمارش بالای گلبول های سفید می تواند سبب تداخل در اندازه گیری فعالیت آنزیم شود و بطور کاذب فعالیت G6PD را بالاتر از مقادیر واقعی نشان دهد.

1. Cappellini MD, Fiorelli G: Glucose-6-phosphate dehydrogenase deficiency. Lancet. 2008 Jan 5;371(9606):64-74.

2. Glucose-6-phosphate dehydrogenase deficiency. WHO Working Group. Bull World Health Organ. 1989;67(6):601-611.

3. Au WY, Ma ES, Lam VW, Chan JLC, Pang A, Kwong YL: 6-phosphate dehydrogenase (G6PD) deficiency in elderly Chinese women heterozygous for G6PD variants. Am J Med Genet A. 2004 Aug 30;129A(2):208-211.

4. ELITEK (rasburicase). Package insert: Sanofi-aventis; Updated December 2019. Accessed October 22, 2020; Available at products.sanofi.us/elitek/Elitek.html.

5. Relling MV, McDonagh EM, Chang T, et al: Clinical Pharmacogenetics Implementation Consortium (CPIC) guidelines for rasburicase therapy in the context of G6PD deficiency genotype. Clin Pharmacol Ther. 2014 Aug;96(2):169-174.

6. Robinson KM, Yang W, Haider CE, et al: Concordance between glucose-6-phosphate dehydrogenase (G6PD) genotype and phenotype and rasburicase use in patients with hematologic malignancies. Pharmacogenomics J. 2019 June;19(3):305–314. doi:10.1038/s41397-018-0043-3.

7. Mohammad S, Clowse MEB, Eudy AM, Criscione-Schreiber LG: Examination of hydroxychloroquine use and hemolytic anemia in G6PDH-deficient patients. Arthritis Care Res (Hoboken). 2018 Mar;70(3):481-485. doi: 10.1002/acr.23296.

8. Mandi G, Witte S, Meissner P, et al: Safety of the combination of chloroquine and methylene blue in healthy adult men with G6PD deficiency from rural Burkina Faso. Trop Med Int Health. 2005 Jan;10(1):32-38.