ناتواني يك زوج در باردار شدن پس از يك سال رابطه جنسي بدون جلوگيري از بارداري ، ناباروری نامیده می شود. ناباروري در 10 تا 15 درصد از زوج ها ديده مي شود. علل ناباروري مي تواند مربوط به زن يا مرد يا هر دو باشد. حدود 40% از مشكلات ناباروري مربوط به مردان، 40% مربوط به زنان و حدود10% مربوط به هر دو است. در حدود 10% از زوج ها نيز عامل ناباروري مشخص نيست . به عبارت ديگر در اين زوج ها هر دو نفر با توجه به انجام آزمايش هاي موجود مشكلي ندارند ولي به دلایل نامشخصي بچه دار نمي شوند.
طي دو دهه اخير گام هاي بلندي در رابطه با تشخيص و درمان ناباروري برداشته شده است و حدود 65 درصد از زوج هاي نابارور با استفاده از روش هاي موجود صاحب فرزند شده اند.
زنان با تعداد مشخصی تخمک متولد میشوند. تعداد و کیفیت تخمکها با افزایش سن کاهش مییابد. پس از ۳۰ سالگی شانس بچهدار شدن، هر سال ۳ تا ۵ درصد کاهش مییابد و پس از ۴۰ سالگی، کاهش باروری با شدت بیشتری ادامه پیدا میکند. علاوه بر سن، ناباروری در زنان ممکن است به دلایل زیر باشد:
1) اختلال در تخمك گذاري
2) اختلال در لوله هاي رحمي ( شامل التهاب رحمی و بسته بودن آن ها )
3) اندومتريوز
4) اختلال درگردن رحم يا رحم
5) مشكلات دستگاه ايمني بدن
6) یائسگی زودرس در سنین پایین تر از 40 .
7) علل ژنتیکی (مثل سندروم ترنر ، سندروم کلاین فلتر، شکستگی کروموزوم X (fragile X ) و ...
8) مصرف دخانیات ، الکل و ... افرایش وزن
علل ناباروري در مردان :
1) اختلالات مربوط به اسپرم :
• تعداد كم اسپرم
• عدم بلوغ اسپرم
• شكل غيرطبيعي اسپرم
• عدم توانايي حركت مناسب اسپرم
• عواملي كه بر تعداد، شكل، بلوغ و حركت اسپرم تأثير منفي دارند عبارتند از:بيماري هاي عفوني: بيماري هاي عفوني با شرايط التهابي نظير بيماري اوريون سبب عفونت مجاري تناسلي يا التهاب و از کار افتادن یکی از بيضه ها در مردها مي شوند.
2) اختلالات هورموني
اختلالات هورموني سبب حدود 5-2% مشكلات ناباروري در مردان مي شود. توليد نامناسب هورمون هاي FSH و LH بر توليد هورمون مردانگي يا تستوسترون و توليد اسپرم تأثير دارند.
3) مشكلات مربوط به دستگاه ايمني بدن
4) ناهنجاري هاي مربوط به ساختمان سیستم ادراری.
5) مشکلات عصبی و روانی شامل نعوذ ناکافی و انزال زودرس
از جمله عوامل ديگر ناباروري در مردان واريكوسل است. در اين حالت رگهاي درون كيسه بيضه متسع مي شود و كيفيت اسپرم كاهش مي يابد
علل ناباروری ژنتیکی :
علل ناباروری اعم از مشکلات هورمونی و چاقی تا غیر طبیعی بودن سلول های جنسی ( اسپرم و تخمک) همگی می تواند به نوعی تحت تاثیر عوامل ژنتیک باشد. بررسی اختلالات ژنتیکی، تأثیر قابل توجهی در تعیین روش درمان ناباروری دارد و تشخیص آنها به شدت حائز اهمیت است. با مشاوره زوجین و رسم شجره خانوادگی ، عوامل ژنتیک مورد بررسی قرار میگیرد. آزمایشات هورمونی ( شامل LH ، FSH ) ، آزمایش کاریوتایپ بسیار کمک کننده هستند.
تشخیص علت ناباروری :
برای تشخیص ناباروری ممکن است ابتدا آزمایش آنالیز اسپرم درخواست شود تا کیفیت و کمیت اسپرم در مردان مورد بررسی قرار گیرد. در صورت وجود نداشتن مشکلی در اسپرمهای مرد، سپس برای بررسی مشکلات ناباروری در زن اقدام میشود. برای بررسی مشکل ناباروری در زنان، معمولاً ابتدا آزمایشات خون برای بررسی سطح هورمونهای مختلف درخواست میشود و سپس با انجام سونوگرافی وضعیت تخمدان ها ، رحم و لوله های رحمی بررسی می گردد و با مطالعه شجره خانوادگی از نظر بیماری های ژنتیک و انجام آزمایشات مربوطه ، درمان لازم صورت می گیرد.
راههای درمان ناباروری زنان :
درمان ناباروری با توجه به علت آن در زنان به روشهای مختلفی انجام میشود. در مواردی که برخی از بیمارهای مزمن مثل دیابت یا تیروئید منجر به مشکل ناباروری شدهاند، پزشک ابتدا سعی برای درمان بیماری میکند و همزمان روشهای بهبود باروری را پیش خواهد گرفت. در زیر برخی از روشهای متداول درمان ناباروری آمده است:
• درمان دارویی
• تلقیح داخل رحمی اسپرم (IUI )
• لقاح خارج از رحم ( IVF )
• میکرواینجکشن (ICSI )
• لاپاراسکوپی
• هیستروسکوپی
• استفاده از تخمک یا جنین اهدایی
• رحم جایگزین